Een aantal jaar geleden was cameratoezicht in winkels of bedrijfspanden de normaalste zaak van de wereld. Nu leven we in het AVG-tijdperk en is men meer bewust van haar privacy rechten. Is cameratoezicht dan gelijk onrechtmatig of kan je als ondernemer er gewoon een aantal plaatsen onder het mom van veiligheid? Als jurist moet ik vaak het antwoord geven; dat hangt af van de omstandigheden, maar dat vind ik niet genoeg dus ik ging op onderzoek uit. Voor dit artikel heb ik onder andere gekeken naar de praktijk, wetgeving en de recent gepubliceerde guidelines van de European Data Protection Board. Door deze bevindingen geef ik in dit artikel het antwoord op de volgende vraag: Hoe maak je cameratoezicht AVG Proof?
Aangezien hier meerdere aspecten een rol spelen heb ik besloten om te beginnen met de rechtsgrond “gerechtvaardigd belang” en de “belangenafweging tussen het bedrijf en het individu”. Mocht dit artikel naar meer smaken laat het mij weten en dan volgt er spoedig een deel 2. Hier zal ik schrijven over het verstrekken van videomateriaal aan derden en de informatieplicht. Nu snel de inhoud in!
De grondslag: gerechtvaardigd belang
Laten we bij het begin beginnen namelijk met de wettelijke grondslag. Elke verwerking heeft een grondslag nodig en de twee meest gebruikte bij cameratoezicht zijn het “gerechtvaardigd belang” en de “uitvoering van een publieke taak”. Toestemming zou ook kunnen, maar hier zitten wat haken en ogen aan. In dit stuk richt ik mij tot de commerciële partijen en die zullen voornamelijk gebruik maken van het gerechtvaardigd belang.
Laat ik gelijk met de deur in huis vallen. Camera’s ophangen om jouw bedrijfsterrein en eigendommen te beschermen is niet per definitie een gerechtvaardigd belang. Je moet objectief kunnen aantonen dat het in jouw situatie gerechtvaardigd is en dat je alle andere minder “heftige” opties al geprobeerd hebt als deze er zijn. Daarnaast moet er sprake zijn van een reeële actuele dreiging. In de Guidelines spreken ze van: “it must not be fictional or speculative”. Dit werd zeer duidelijk door het antwoord van het Europese Hof op 11 december 2019 (zaak C-708/18).
Roemeense vragen voor het Hof
In Roemenië was er een rechtszaak waarin verhuurder camera’s ophing in het gemeenschappelijk deel van het appartementencomplex in het kader van veiligheid. Een van de bewoners deed een beroep op haar privacy rechten. De Roemeense rechter heeft vervolgens deze vraag doorgezet naar de hoogste Europese rechter voor advies. (Voor de niet-juristen check snel de volgende alinea voor de vertaling.)
Vanuit het Europese Hof kwam het volgende: “aangezien de verantwoordelijke voor de verwerking van persoonsgegevens of de derde aan wie de gegevens worden verstrekt op grond van artikel 7, onder f), van richtlijn 95/46 een gerechtvaardigd belang moet nastreven dat deze verwerking rechtvaardigt, dit belang op de datum van de verwerking bestaand, actueel, en niet van hypothetische aard moet zijn.”Voor de fijnproevers (punt 44 van de zaak C-708/18).
Even in normale mensen taal. Je mag geen camera’s ophangen voor een potentieel risico of toekomstvisie, nee cold hard facts people! Daarom is het belangrijk om van te voren alles goed te documenteren. Wil jij camera’s ophangen omdat je vaker bent beroofd? Documenteer deze incidenten. Hiermee kan je ook gelijk verantwoorden waarom je over bent gestapt op cameratoezicht.
Je hoeft natuurlijk niet te wachten op onheil. Stel je wilt een juwelierswinkel starten in de “Ghetto” dan is de kans groot dat de criminaliteitscijfers niet misselijk zijn. Wanneer het objectief is vast te stellen dat de kans op diefstal, gevaar of schade reëel is zou je een beroep kunnen doen op gerechtvaardigd vertrouwen. Juwelier in de ghetto is overigens heel slecht business advies, maar daarom ben ik jurist geworden.
Noodzakelijkheid
De AVG spreekt ook over het fenomeen dataminimalisatie.“Persoonsgegevens moeten toereikend zijn, ter zake dienend en beperkt tot wat noodzakelijk is voor de doeleinden waarvoor zij worden verwerkt.” Wow, even kort door de bocht. Niet meer persoonlijke data verwerken dan nodig is. Noodzakelijkheid kan lastig zijn aan te tonen met camerabewaking. Je filmt immers iedereen die in beeld komt en ook vaak volledig herkenbaar in 4K als je het geld hebt. Kijk daarom goed of camerabewaking echt de beste optie is, oftewel heb je alle mogelijke alternatieve al onderzocht? Een hekwerk om je terrein, betere verlichting, verzwaarde deuren of een alarmsysteem. Je moet camerabewaking zien als een van je laatste opties.
Als je al start met camerabewaking zonder een goede belangenafweging dan kan ik je een duidelijk advies geven, kansloos! Hoppa dat scheelt je weer een fors uurtarief bij de advocaat. Het is echt per geval afhankelijk. Val ik toch weer even in oude jurist gewoontes. Laten we het weer concreet maken. Wat mag dan wel? Camera bewaking in de nacht wanneer het personeel weg is bijvoorbeeld dat is prima. Zo bescherm je het eigendom zonder dat je de werknemers of klanten in beeld hebt. De noodzaak om het eigendom te beschermen eindigt dan ook bij jouw eigendom. Gelijk de hele straat mee filmen gaat dan weer te ver. Zie je een klein nuance verschil veranderd gelijk de situatie.
Overigens als je er niet aan ontkomt om een deel van de weg te filmen dan moet je het niet belangrijke deel weg blurren. Denk aan een bloemenwinkel die vanaf buiten de muur filmt om vandalen tegen te gaan. Het is niet nodig om voorbijgangers te filmen op de stoep dus dat deel kan je weg blurren. Je moet de mindset hebben dat als je het niet hoeft te filmen je het ook niet moet filmen of in ieder geval onherkenbaar moet maken. *AVG-pro tip* – Heb je het niet nodig of doe je er niets mee? Weg ermee!
De balans test
Wanneer je helder hebt dat je een gerechtvaardigd belang hebt om de camera’s op te hangen dan komt de volgende horde. Je moet afwegen of jouw belang zwaarder weegt dan dat van de betrokkenen. Betrokkenen zijn jouw klanten, werknemers, bezoekers of gewoon willekeurige mensen die voorbij lopen. Er zijn twee vragen die je moet beantwoorden:
- Tot welke maten beperkt het cameratoezicht de fundamentele rechten en vrijheden van het individu?
- Levert het beperkingen of negatieve gevolgen op voor de privacy rechten van het individu?
Deze belangenafweging is verplicht en moet je ook kunnen aantonen mocht de toezichthouder ooit vragen gaan stellen. Balanceer dus de rechten van het individu ten opzichte van jouw gerechtvaardigd belang. Dit is en blijft een geval-tot-geval beoordeling. Elke situatie is nou eenmaal anders, maar wat vooral ook erg goed werkt is gezond boeren verstand. Zie hieronder een drietal voorbeelden ter illustratie.
Voorbeeld 1
De bedrijfseigenaar is al eerder belaagd met eieren, maar kon hier niets tegen doen. Andere alternatieve waren niet voldoende en aangifte was niet mogelijk zonder bewijs. Daarnaast kwamen derden slechts beperkt in beeld en werd een klein deel van de openbare ruimte gefilmd. Verder waren er stickers die duidelijk aangaven dat er camerabewaking was. Al met al was videobewaking hier noodzakelijk en gerechtvaardigd volgens de Nederlandse rechter. Zie ook de uitspraak van 12/03/2019 Rechtbank Midden-Nederland.
Voorbeeld 2
Een ondergrondse parkeerplaats heeft documentatie dat er regelmatig autodiefstallen hebben plaatsgevonden. Het belang zal helder zijn. Daarnaast worden individuen gefilmd in een beperkt tijdsvak en ze hebben er zelf belang bij. Het recht om niet gefilmd te worden is in dit geval overtroffen door het gerechtvaardigd belang van de parkeergarage. Dit is dus toegestaan.
Voorbeeld 3
De toiletruimte in een restaurant is al maanden smerig met de nodige onderhoudskosten als gevolg. Er wordt een camera opgehangen buiten de wc’s, maar wel in de toilet ruimte. Zo kunnen de viespeuken worden betrapt. Uiteraard gaat dit veel te ver! Dit is niet toegestaan.
Geval-tot-geval
Aangezien een belangenafweging is ontkom je er niet aan om per geval de situatie te beoordelen. Er zijn een aantal onderdelen om rekening mee te houden. Onder andere de hoeveelheid informatie, aantal mensen in beeld, de situatie en genomen alternatieven. Elk onderdeel is van belang en dient bekeken te worden. Met een DPIA (Data Protection Impact Assessment) zorg je dat je deze afweging hebt gemaakt. *AVG-pro tip* – gebruik je cameratoezicht of nog beter je bent dit van plan om te doen? Altijd eerst een DPIA uitvoeren!
Verwachtingen van het individu
Je moet bij de belangenafweging ook altijd kijken naar de redelijke verwachtingen van de betrokkenen. Zit je in een situatie waarin constant videobewaking normaal is zoals bij een juwelier dan zal niemand daar van op kijken, maar wanneer een klant bij de groenteboer systematisch wordt gefilmd dan is dat niet redelijk. Ook de relatie tot de persoon in kwestie is belangrijk. Als werknemer heb je een bepaald gevoel van privacy en je hoeft niet te verwachten dat je tijdens je pauze wordt gefilmd.
Dit klinkt allemaal erg subjectief, maar een objectieve factor moet aanwezig zijn. In een sauna wordt je niet gefilmd, klinkt logisch toch? Bij een geldautomaat daarentegen vind je het waarschijnlijk niet vreemd om gefilmd te worden. Hier komt wederom het gezond boeren verstand om de hoek kijken. Je moet kijken wat “redelijk” wordt geacht in die situatie. De rechtspraak is nog vrij beperkt dus zodra er ontwikkelingen zijn zal ik die hier toevoegen.
Conclusie: het hangt af van de situatie… ah verdorie!
Kortom het blijft een geval-tot-geval benadering helaas. Ik kan je niet het magische antwoord geven waarop jij helemaal los kan gaan met de camera’s, maar ik hoop wel dat je nu een beeld hebt van de do’s en dont’s. Camerabewaking is absoluut nog rechtsgeldig en soms ook aan te raden, maar let wel op de privacy risico’s. Met een juiste belangenafweging loop je geen risico!
Ik heb bewust zoveel mogelijk concrete voorbeelden gepakt om jou te helpen. Ik hoop dat je hiermee beter de toets kan uitvoeren of cameratoezicht gerechtvaardigd is. Als je hier iets aan hebt gehad en je wilt meer van mij lezen vergeet mij dan niet te volgen.
