De corona-crisis houdt Nederland in zijn greep. Wat is duidelijk geworden? Onze fascinatie voor wc-papier en rebels gedrag ten op zichtte van de #blijfthuis oproep, maar ook de nood om snel door deze crisis te komen. Deze pandemie is een situatie die niemand van ons heeft meegemaakt en overheden zoeken naar oplossingen. Andere landen gebruiken diverse technologische middelen om de pandemie tegen te gaan. Denk aan het volgen van besmette mensen of het verzamelen van gegevens om een database te creëren. Privacy experts zien hier echter een zorgwekkende trend. In dit stuk ga ik in op mijn visie van privacy tijdens de corona-crisis. Kiezen we voor gezondheid of privacy?
Een grondrecht
De afgelopen jaren is het woord privacy veel belangrijker geworden dan ooit te voren. Het is dan ook een grondrecht. We leven echter in een snel veranderende digitale wereld. Het beschermen van privacy belangrijker is dan ooit te voren. Europa en daarmee Nederland zijn hier vrij strikt in. De AVG wordt gezien als een kantelpunt in de wereld qua privacy bewustwording. De afgelopen jaren heb je het vast gemerkt. Privacy schendingen en datalekken kwamen steeds meer in het nieuws. Onze privacywaakhond werd soms zelfs als té strikt ervaren, maar toen kwam de corona-crisis. Nu lijkt het er op dat we moeten kiezen tussen onze gezondheid of onze privacy, maar is het echt een kwestie van “of”?
Big Brother is watching you
Elk land heeft een eigen manier voor het bestrijden van het virus. De een maakt wat sneller inbreuk op de privacy van haar inwoners dan de ander. Even wat voorbeelden.
- De Israëlische geheime dienst mag in de telefoons van corona patiënten rondneuzen;
- In China mag je je alleen verplaatsen als je in een app aangeeft dat je gezond bent; en
- In Italië worden locatiegegevens van telecombedrijven gebruikt om besmette gebieden in kaart te brengen.
Op dit moment is Nederland gelukkig nog erg terughoudend met dit soort acties, maar voor hoelang? Nederlandse telecombedrijven hebben al aangegeven bereidwillig te zijn om geanonimiseerde locatie data van Nederlanders te verstrekken als de overheid daarom vraagt. Moeten we dat willen en heeft het wel nut in ons land. Aangezien wij niet iedereen testen is de vraag of locatiegegevens van besmette personen überhaupt wel zin heeft. Daarnaast heb ik twijfels of die gegevens echt anoniem zijn. Eenpersoonshuishoudens zijn uiteraard vrij makkelijk gevonden of dit nou anoniem is of niet. Ik vraag mij dan af of de maatregelen die in andere landen worden gehanteerd hier wel werken. De vervolgvraag die ik stel hoe wordt er omgegaan met de data die wordt verzameld? Ik ben bang dat hier geen helder antwoord op komt. Dit wordt achteraf wel bekeken, maar dan is het in mijn ogen te laat.
De juiste balans
Recht op privacy is geen absoluut recht. Dit wilt zeggen dat het niet afdwingbaar is in elke situatie. Er dient een belangenafweging te worden gemaakt. Om onze belangen te behartigen hebben wij in Nederland de Autoriteit Persoonsgegevens (hierna “AP”) om als privacy waakhond te dienen. Deze is tot op heden vrij streng, maar wilt graag meedenken hoe we het virus kunnen bestrijden zonder privacy overboord te gooien. Vervolgens kwam er weer een nieuwsbericht waarin ze dit enigszins nuanceerde. Erg sterk vind ik het allemaal niet.
Zo stelde de voorzitter van de AP mee te willen denken, maar er moeten wel een aantal vragen beantwoordt worden. Dit is een citaat uit het nieuwsbericht:
’Cruciaal is echter wel: met welk doel is dit? Is dat doel alleen handhaving? Of is het om zieke patiënten te volgen, om te kijken met wie een besmette patiënt contact gehad heeft gehad of om gezonde burgers te waarschuwen voor mensen die besmet zijn met het virus? Dat zal echt scherp in zo’n wet moeten staan.’
Een nieuwe noodwet kan een uitkomst bieden. Is dit niet echter een gevalletje van het mag niet, maar het komt ons nu niet handig uit, dus wijzigen we snel de wet. Moeten we zo makkelijk een grondrecht aan de kant schuiven aangezien er nu crisis is. Is dit een tijdelijke oplossing of lopen we het risico dat een “noodwet” straks standaard wet wordt? Naar mijn mening moet de AP zich blijven richten op handhaving, maar wel kijkend naar de situatie. De suggestie wekken dat een noodwet uitweg biedt is naar mijn mening niet de taak van de toezichthouder.
Het doel heiligt de middelen!
Dit tussenkopje is een standpunt die ik vaak hoor van mensen. Het doel heiligt de middelen, maar wat is het doel? De besmetting tegen gaan natuurlijk! Erg mooi, maar is het volgen van jou mobiel of het gebruik van gezichtsherkenning een middel waarmee je dit doel haalt? Daar heb ik wederom mijn twijfels bij en vooral in Nederland. Als er bewijs is dat met de technologie de besmetting wordt tegen gegaan en we daarvoor TIJDELIJK onze privacy inleveren dan wil ik er over nadenken. Echter klinkt dit meer als een schijnveiligheid dan wat anders in mijn oren.
Een reporter van de Verenigden Naties heeft zijn zorgen geuit over de surveillancemaatregelen die worden geïmplementeerd. Volgens de reporter bestaat er het risico dat maatregelen die overheden nemen om burgers in buitengewone omstandigheden te beschermen, en op dat moment door de meeste mensen worden geaccepteerd, na de huidige crisis van kracht blijven. Dit is wederom een kwestie van snelle besluitvorming met korte termijn visie. Daarmee kun je een risico lopen op de lange termijn.
Even testen
Doe even met mij mee voor de lol. Met z’n alle accepteren we dat wij worden gevolgd en dat onze gegevens worden verstrekt voor onderzoek zonder onze toestemming. Hierdoor zou de crisis sneller worden opgelost. Top! Wat vind jij er van als er geen antwoord komt op de volgende vragen:
- Welke data wordt er allemaal van mij verzameld?
- Hoelang worden die gegevens bewaard?
- Met wie worden die gegevens gedeeld?
- Wat als ik de gegevens wil verwijderen?
Stel je krijgt geen antwoord op deze vragen, voel je je dan nog zo gerust om jouw digitale voordeur open te zetten? Ik zet die van mij gewoon op slot.
Kenneth moeten we niet alles op alles zetten?!
Mijn antwoord is ja, mits de juiste middelen worden toegepast. Wij hebben nu al vaak geen idee wat er allemaal gebeurt met onze data. Laat staan als we tijdelijk alles open zetten en vervolgens gaan we met de vinger wijzen dat er misbruik wordt gemaakt van onze gegevens.
Is ons recht op privacy heilig waar je nooit aan mag porren? Absoluut niet, maar vanuit angst naar middelen grijpen die misschien een bijdrage leveren aan het behalen van het doel daar pas ik voor. Ik stem voor privacy en gezondheid. Het hele idee dat we moeten kiezen is gewoon onzin! Laten we ons niets wijsmaken en vooral kijken naar de feiten. Wat vind jij?
